Wyroki, które państwa wykonały tylko w teorii

21-03-2017

Każdy prawnik prowadzący sprawę przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka wie, że sukcesem nie jest samo pozytywne rozpatrzenie sprawy, lecz wykonanie wyroku przez państwo, które skarżymy. Nad wykonaniem wyroków czuwa Komitet Ministrów Rady Europy wspierany przez departament wykonywania wyroków.
W ostatnich miesiącach doszło do zamknięcia procedury nadzoru nad wykonaniem kilku ważnych grup spraw, w tym dotyczących warunków detencji osób chorych (Kaprykowski p. Polsce) oraz osadzonych ze statusem więźnia niebezpiecznego (Horych p. Polsce). Niestety trudno oprzeć się wrażeniu, że sprawy te zostały uznane za wykonane przez Komitet Ministrów przedwcześnie. Świadczą o tym m.in. kolejne komunikaty w podobnych sprawach. Nadal również zapadają przed ETPC wyroki wskazujące na problem, często jednak ich stan faktyczny oparty jest na wydarzeniach sprzed decyzji Komitetu Ministrów.

Za przykład mogą posłużyć dwa wyroki przeciwko Polsce wydane 21 marca 2017 r. Pierwszy z nich – w sprawie Bujak p. Polsce (skarga nr 686/12) – dotyczy aresztanta, który w wyniku wypadku samochodowego cierpiał na poważne zaburzenia neurologiczne i ortopedyczne. Został on aresztowany w marcu 2010 r. Do czasu zwolnienia z przyczyn zdrowotnych w grudniu 2011 r. przebywał w warunkach niedostosowanych do jego niepełnosprawności. Nie miał specjalnego materaca, wózek, z którego mógł korzystać, był niedostosowany do jego potrzeb, w wyniku czego doznał on kilku upadków, zaś brak pomocy wykwalifikowanego personelu sprawiał, że był on skazany na pomoc i łaskę współwięźniów. Kierując się ugruntowanym orzecznictwem, trybunał uznał, że w sprawie doszło do naruszenia art. 3 europejskiej konwencji praw człowieka zakazującego nieludzkiego traktowania. Brak odpowiedniej opieki medycznej i sprzętu, jak również uzależnienie skarżącego od pomocy współosadzonych doprowadziły do nieludzkiego traktowania Bujaka.

Drugi wyrok, w sprawie Korgul p. Polsce (skarga nr 36140/11), dotyczy osadzonego, który przez prawie dwa lata przebywał w warunkach zaostrzonego reżimu ze względu na uznanie go za więźnia niebezpiecznego. Powodem takiej decyzji, której ETPC nie kwestionował, było agresywne zachowanie osadzonego. W wyroku uznającym naruszenie art. 3 konwencji ETPC wskazał, że do nieludzkiego traktowania doszło poprzez całkowitą izolację Korgula. Przebywał on w samotnej celi, ograniczono mu do zera możliwość wizyt ze strony rodziny. Władze zakładu karnego nie zapewniły mu żadnej psychicznej czy fizycznej stymulacji oprócz krótkiego spaceru raz dziennie, w całkowitej izolacji, na wydzielonym do tego celu podwórku. Dodatkowo więzień był poddawany szczegółowej rewizji osobistej za każdym razem, gdy przychodził do celi lub ją opuszczał. Ponadto strasburscy sędziowie podkreślili w konkluzji,
że władze zakładu karnego w niewystarczający sposób uzasadniły przedłużanie stosowania wobec skarżącego specjalnego reżimu.

Wyroki te wskazują, jak istotne jest jak najszybsze usunięcie naruszenia w kraju, tak aby nie dopuścić do napływu kolejnych, podobnych spraw przed ETPC. Mimo że sprawy te dotyczą naruszeń sprzed kilku lat, problemu związanego z warunkami detencji, jak również ze statusem więźnia niebezpiecznego nie można uznać za rozwiązany. Przed zamknięciem nadzoru nad wykonaniem tych spraw przez Komitet Ministrów zarówno Helsińska Fundacja Praw Człowieka, jak i okręgowa rada adwokacka złożyły oficjalne pisma do departamentu wykonywania wyroków Rady Europy. W stanowiskach tych poinformowały, iż mimo zapewnień rządu, że wyroki te zostały wdrożone poprzez stosowne zmiany legislacyjne i praktyczne, podobne naruszenia nadal mają miejsce. Głosy te nie zostały jednak wzięte pod uwagę przez departament ani Komitet Ministrów. Efektem będą kolejne sprawy trafiające przed trybunał, a w dalszej kolejności powracające do postępowania egzekucyjnego. Wydaje się zatem, że pośpiech Komitetu Ministrów nie jest wskazany. Powoduje on bowiem, że państwa członkowskie rezygnują ze starań, by wdrażać standardy konwencyjne.

Dominika Bychawska-Siniarska

WYROK W SPRAWIE BUJAK

WYROK W SPRAWIE KORGUL

Tagi: