Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Wielkiej Izby z 12 maja 2014 r. (skarga nr 25781/94) wypowiedział się co do wielkości zadośćuczynienia i odszkodowania, które Turcja powinna wypłacić Cyprowi w związku z łamaniem praw człowieka. Jest to kontynuacja orzeczenia wydanego 13 lat wcześniej na podstawie skargi międzypaństwowej złożonej przez Cypr.

Wyspa została podzielona po tureckiej operacji wojskowej w 1974 r. Jej północna część w 1983 r. stała się Turecką Republiką Północnego Cypru (TRNC), a dwa lata później przyjęła własną konstytucję. Zdaniem Cypru był to twór nielegalny z punktu widzenia prawa międzynarodowego, jego powstanie potępiła także wspólnota międzynarodowa. Turcja utrzymywała jednak, że nie może ponosić odpowiedzialności za działania niezależnej TRNC. W skardze do trybunału Cypr zarzucił Turcji naruszenia art. 1 (obowiązek poszanowania praw człowieka) oraz prawie wszystkich innych artykułów konwencji, w tym m.in. art. 2 (prawo do życia), art. 3 (zakaz tortur) oraz art. 5 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego). Chodziło m.in. o sytuację zaginionych Greków cypryjskich i ich rodzin, a także problemy związane z poszanowaniem domu i własności przesiedleńców.

W wyroku Wielkiej Izby z 10 maja 2001 r. ETPC uznał naruszenie m.in. art. 3, 5, 8 konwencji oraz art. 1 protokołu do konwencji (prawo własności). To ostatnie spowodowane było utratą możliwości dostępu i użytkowania przez grackich Cypryjczyków gruntów znajdujących się w północnej części wyspy. Wynikać one miały z militarnej operacji z 1974 r., z podziału terytorium cypryjskiego oraz działań podejmowanych przez władze TRNC. Trybunał orzekł, że wszystkie kwestie dotyczące słusznego zadośćuczynienia będą rozpatrzone w późniejszym terminie i rozstrzygnięte w odrębnym orzeczeniu. Już na etapie komunikacji skargi w 1999 r. sędziowie strasburscy wyraźnie zwrócili się do obu rządów, aby w stadium merytorycznym sprawy nie przedstawiały żadnego roszczenia o słuszne zadośćuczynienie na podstawie art. 41 konwencji.

Trybunał nie wskazał jednak wtedy stronom żadnych terminów, w których miałyby to zrobić. A zgodnie z regulaminem ETPC żądanie zadośćuczynienia powinno być przedstawione przez rząd w odpowiedzi na komunikację sprawy. W razie niedochowania tego terminu przepada.

Rozpatrując teraz kwestię przyznania zadośćuczynienia trybunał musiał ustalić, czy mimo braku jasno zakreślonych terminów, fakt, że rząd cypryjski nie przedstawił żądania do 11 marca 2010 r. spowodował, że stały się one niedopuszczalne. Oba rządy mogły uważać, że kwestia możliwego słusznego zadośćuczynienia była zależna od dalszego biegu wypadków.

Rząd cypryjski nigdy nie wypowiedział się w sposób, z którego wyraźnie albo w sposób dorozumiany wynikałoby, że państwo to zrzekło się albo zrezygnowało ze swojego prawa domagania się słusznego zadośćuczynienia. W tych okolicznościach nie można uznać za uzasadnione twierdzenie rządu tureckiego, że badanie roszczeń rządu cypryjskiego w odroczonym terminie nie byłoby szkodliwe dla jego uprawnionych interesów. Władze tureckie musiały oczekiwać, że w pewnym momencie kwestia ta powróci. Trybunał przyznał Cyprowi 30 milionów euro zadośćuczynienia w związku z krzywdą, jaką ponieśli zaginieni i członkowie ich rodzin oraz 60 milionów euro zadośćuczynienia za cierpienia mieszkańców z enklawy na półwyspie Karpas. Pieniądze te powinny zostać rozdystrybuowane pomiędzy 1456 ofi ar wymienionych w wyroku. Jak wskazał ETPC, nadzór nad dystrybucją środków będzie miał Komitet Ministrów odpowiedzialny za wykonanie wyroków. Rząd cypryjski zwrócił się do trybunału o wydanie wyroku deklaratoryjnego, z którego miałoby wynikać, że na podstawie wyroku z 2001 r. Turcja jest zobowiązana do powstrzymania się od rozmaitych działań utrudniających korzystanie z mienia przez Greków cypryjskich na północnym Cyprze. Trybunał nie uznał zasadności takiego żądania, przypominając, że na podstawie art. 46 konwencji państwa zobowiązały się przestrzegać ostatecznych wyroków w każdej sprawie, w której były stroną.

Dominika Bychawska-Siniarska

Całość wyroku

Tagi:

• Turcja